Trong một thời gian huấn luyện thanh niên tôi biết nhiều nam thanh gặp tôi mặt như hường nở, cười ngoẻn ngoẻn. Hầu hết những người làm cách mệnh đều có những đồng chí dám chết sống: đó là những bạn tâm giao lý tưởng. Họ không tin ai nên không buồn đem tâm sự phanh phui mà chỉ thích trở về với nội tâm, thầm nghĩ những điều mình mong ước cách đơn độc.
Còn bốn người thân thích nhau có thể từng hai người yêu nhau cách sai quấy. Một cách không đáng trách, họ thường mang những tật xấu do hoàn cảnh tạo nên. Ta đã biết bảntính ái tình bạn trai là bội bạc.
Trong cái phức tạp ấy có mâu thuẫn có thay đổi bất ngờ. Quốc gia lại cần bạn hơn nữa vì giang san chỉ được xây dựng khi có những thế hệ say trào sức sống của giống nòi. Cũng nên để ý hàng rào của óc trách nhiệm nầy còn có lòng quảng đại, lòng trọng danh dự là những đặctính của tâm lý người nam.
Phải nói hai phái bổ túc cho nhau về mọi mặt từ đời sống vật chất đến tinh thần, tâm đức và xã hội. Vấn đề tính giáo dục ngày nay không còn ai bàn nên đặt hay không đặt nữa. Xong, họ cũng kiếm chỗ yên để nghỉ ngơi hay làm việc.
Cho tới chừng bạn gái buông ra được câu: Đi đâu chẳng biết con ngưởi sở khanh thì hồng nhan đã rủ rượi phong trần. Tôi biết những điều trên không phải bạn trai nào cũng vậy, nhưng tôi chỉ muốn nói những nét chung vì có nhiều bạn trai giống con gái nhà lành. Báo chí có nhiều tin cậu trai nầy thọc huyết cậu trai kia, đàn ông nầy treo cổ đ àn ông nọ để đăng là tại tâm lý ngàn đời của nam giới.
Cái khó nầy hiểu là chiến đấu mà người ta chỉ đáng ca khúc khải hoàn khi đã anh dũng chiến đấu để chiến thắng thôi. Ai bị chê là già thì bất mãn. Rồi luật chia ly nữa.
Vì đó họ không thích người lớn hay chỉ điều khôn lẽ dại cho họ. Cái quần lên meo để kế cuốn từ điển Anh Pháp. Họ chưa thấy rõ hình bóng gia đình đâu và hay tự nhủ: gia đình! Để lớn đã.
Xét về mặt chương trình tình yêu của thượng đế thì họ là một tạo vật do lòng yêu mến vô bờ bến của Người. Nếu họ biết giữ thư tình của ai họ yêu như bảo vật thì kẻ ấy cũng giữ của họ như trân châu. Bây giờ muốn hấp dẫn họ phải nói A Lịch Sơn đại đế, Nã Phá Luân, Nguyễn Huệ, Nguyễn Du, Ssakespeare, Bossuet, Abraham Lincoln, Charlot v.
Tôi hiểu lương tâm ở đây là quan năng tinh thần dùng để tự nhận thức và đánh giá thiện ác những hành vi nhân linh (actus humanus). Bảo mua lạp xưởng họ ra chợ khuân dồi về. Riêng vấn đề nầy tôi chỉ mời bạn suy nghĩ lại.
Bạn trai thiếu niên, thanh niên khó chú ý học hành lắm. Nhiều người lớn thấy họ làm thinh tưởng đâu họ không biết. Mà lớn lên họ không vậy nữa.